Hoe groot is de pensioenkloof tussen zelfstandige en werknemer in België écht? Dit zijn de concrete cijfers

Voor velen is pensioen een cruciale financiële zekerheid voor later, maar de manier waarop het wordt opgebouwd verschilt sterk. In België bestaan er grote verschillen tussen de pensioenrechten van zelfstandigen en werknemers. Hoe komt dat, en wat kun je eraan doen? We zetten de belangrijkste details op een rij.

Hoe wordt pensioen opgebouwd?

In België is het pensioensysteem gebaseerd op drie pijlers:

1. De wettelijke pensioenuitkering (eerste pijler): Dit wordt berekend op basis van het aantal gewerkte jaren en het verdiende inkomen.
2. Aanvullend pensioen (tweede pijler): Dit zijn vaak groepsverzekeringen die werkgevers aanbieden.
3. Individueel pensioensparen (derde pijler): Vrijwillige stortingen die fiscaal voordelig zijn.

Zowel werknemers als zelfstandigen kunnen gebruikmaken van deze drie pijlers, maar de grootste verschillen zitten in de opbouw van de eerste en tweede pijler.

Het wettelijke pensioen: zelfstandige vs. werknemer

Werknemers:

• Hoogte van de uitkering: Het pensioen van werknemers wordt berekend op basis van hun brutoloon, met een maximumloonplafond.
• Bijdragen: Werknemers dragen 13,07% van hun brutoloon af aan de sociale zekerheid, maar dit wordt automatisch ingehouden.
• Voordelen: Werknemers hebben recht op een hoger wettelijk pensioen dan zelfstandigen, mede door de extra bijdragen van de werkgever.

Zelfstandigen:

• Hoogte van de uitkering: Het wettelijke pensioen van zelfstandigen is aanzienlijk lager omdat het wordt berekend op een lager referentie-inkomen.
• Bijdragen: Zelfstandigen betalen sociale bijdragen (tussen 20,5% en 22%), maar deze zijn doorgaans lager dan de totale bijdragen (werknemer + werkgever) in loondienst.
• Voordelen: Hoewel het bedrag lager is, hebben zelfstandigen sinds enkele jaren meer rechten opgebouwd door hervormingen van het pensioensysteem.

(lees verder onder de afbeelding)

Het aanvullend pensioen: een groot verschil

Werknemers:

• Veel werkgevers bieden een groepsverzekering of aanvullend pensioen aan als secundair voordeel.
• Werknemers hoeven hier meestal niet extra voor te betalen; de werkgever draagt bij.

Zelfstandigen:

• Zelfstandigen moeten hun aanvullend pensioen volledig zelf financieren.
• Via een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) kunnen ze fiscaal voordelig sparen, maar de bedragen blijven vaak lager dan die in groepsverzekeringen van werknemers.

Pensioensparen: evenveel kansen voor iedereen

In de derde pijler, pensioensparen, zijn de regels gelijk voor iedereen. Zowel werknemers als zelfstandigen kunnen jaarlijks een bedrag sparen met fiscale voordelen. Het verschil zit in de discipline: zelfstandigen moeten hier vaak zelf actie ondernemen, terwijl werknemers via de werkgever gestimuleerd worden.

Cijfers: hoeveel pensioen krijgt een zelfstandige vs. een werknemer?

Volgens recente gegevens (2023):

• Gemiddeld pensioen werknemer: €1.600 netto per maand.
• Gemiddeld pensioen zelfstandige: €1.200 netto per maand.

Hoewel de kloof kleiner wordt, blijft het verschil significant. Vooral het ontbreken van een uitgebreide tweede pijler bij zelfstandigen speelt hierin een rol.

(lees verder onder de afbeelding)

Wat kun je doen om je pensioen te optimaliseren?

Of je nu werknemer of zelfstandige bent, je kunt maatregelen nemen om je pensioeninkomsten te verhogen:

1. Start vroeg met pensioensparen: Profiteer van fiscale voordelen.
2. Voor zelfstandigen: Overweeg een VAPZ of een sociaal VAPZ voor een hogere belastingaftrek.
3. Blijf op de hoogte van wijzigingen in het pensioensysteem: Elk jaar zijn er aanpassingen die invloed kunnen hebben op je rechten.
4. Werk langer: Extra gewerkte jaren kunnen je wettelijke pensioen verhogen.

Conclusie: het verschil blijft groot, maar er zijn oplossingen

Zelfstandigen en werknemers bouwen op verschillende manieren pensioen op. Hoewel de kloof kleiner wordt door hervormingen, blijft het pensioen van een zelfstandige vaak lager. Door slim gebruik te maken van aanvullende en individuele pensioenspaarmogelijkheden, kun je echter veel doen om het verschil te compenseren.

(Afbeeldingen: Unsplash)