Zitten binnenkort alle Belgen zonder internet, tv en telefoon? Experts maken zich zorgen over 'Kessler-syndroom'

Miljoenen van ons hebben de epische blockbusterfilm ‘Gravity’ gezien, met Sandra Bullock en George Clooney in de hoofdrollen, waarin ze vast komen te zitten in de ruimte nadat een missie naar de Hubble-ruimtetelescoop vreselijk misgaat. Het hele concept van hoe alles misloopt in de film is een dramatische weergave van iets dat in het echte leven als een zeer realistische mogelijkheid wordt beschouwd.

In de film repareren Bullock en Clooney de Hubble-telescoop wanneer ze een waarschuwing krijgen van Mission Control in Houston dat ze moeten opschieten. Een neergeschoten spionagesatelliet creëert namelijk een puinveld dat in een baan om de aarde richting hen beweegt. Een domino-effect volgt, waarbij het puin communicatiesatellieten vernietigt, evenals de Hubble-telescoop en later het Internationale Ruimtestation (ISS). Dit brengt ons bij het fenomeen ‘Kessler-syndroom’, wat volgens wetenschappers een reëel risico vormt, vooral nu de ruimtewedloop weer is opgelaaid met bedrijven als SpaceX van Elon Musk.

Wat is het Kessler-syndroom?

De mensheid verkent de ruimte al meer dan een halve eeuw, maar het is niet zonder problemen. NASA-wetenschappers Donald Kessler en Burton Cour-Palais ontwikkelden een scenario dat potentieel zorgwekkend is. In 1978 theoriseerden deze experts dat als de mensheid steeds meer ruimtevaartuigen blijft lanceren, we in de problemen kunnen komen. Het wordt namelijk steeds drukker rondom de aarde, waardoor de kans op botsingen toeneemt. "Versleten raketten, satellieten en ander ruimtepuin hebben zich opgehoopt in een baan om de aarde, wat de kans op een botsing vergroot," legt NASA uit.

"Botsingen creëren echter nog meer puin, wat leidt tot een kettingreactie van botsingen en nog meer puin, bekend als het ‘Kessler-syndroom’, genoemd naar de man die dit probleem als eerste voorstelde, Donald Kessler."

Waarom wetenschappers vrezen dat het Kessler-syndroom werkelijkheid wordt

Sommige experts zijn ervan overtuigd dat het slechts een kwestie van tijd is voordat het Kessler-syndroom werkelijkheid wordt. John L. Crassidis, een professor en expert op het gebied van ruimtepuin aan de Universiteit van Buffalo, New York, zei: "Het Kessler-syndroom gaat werkelijkheid worden. Als de kans op een botsing zo groot is dat we geen satelliet meer in de ruimte kunnen plaatsen, dan zitten we in de problemen." Op dit moment draaien er meer dan 10.000 satellieten om de aarde, en daarbovenop zijn er meer dan 100 biljoen stukjes oud ruimtepuin.

Kessler toonde aan dat wanneer de hoeveelheid puin in een bepaalde baan een ‘kritische massa’ bereikt, botsingen beginnen, zelfs als er geen nieuwe objecten meer worden gelanceerd. "Zodra de botsingscascade begint, neemt het risico voor satellieten en ruimtevaartuigen toe totdat de baan niet meer bruikbaar is," aldus NASA. Volgens sommige experts zitten we al op deze kritische massa in de lage baan om de aarde, op ongeveer 900 tot 1.000 kilometer hoogte. Voorbeelden zijn een botsing tussen een Russische en Amerikaanse satelliet in 2009 en een Russische rakettest in 2021, waarbij een eigen satelliet werd vernietigd, wat astronauten op het ISS dwong noodprocedures uit te voeren.

(lees verder onder de afbeelding)

Waarom het Kessler-syndroom het leven op aarde zou kunnen veranderen

Als het puin en satellieten een kettingreactie van botsingen veroorzaken, kan ons dagelijks leven drastisch veranderen. Satellieten zouden kunnen uitvallen, wat zou leiden tot massale internet- en wifi-storingen, en telefoons zouden niet meer functioneren zonder satellieten om signalen door te geven. Ook zouden TV, GPS en weersatellieten uitvallen, wat een enorme impact zou hebben op tal van industrieën, waaronder landbouw, visserij en transport. In een paper uit 2023 benadrukken Amrith Mariappan en John L. Crassidis dat het ook de gezondheidszorg zou kunnen verlammen, doordat medische apparaten offline raken. Het probleem, wanneer we de 'kritische massa' bereiken, is dat het te gevaarlijk wordt om nog iets in de ruimte te sturen vanwege de kettingreactie van rondvliegend puin.

Hoe kunnen we het Kessler-syndroom stoppen?

Mariappan en Crassidis schrijven dat ‘recycling van ruimtepuin’ een veelbelovende oplossing is. Een andere korte termijnoptie is het afval in een lagere baan te brengen, zodat het opbrandt in de atmosfeer. Hoewel dit risico’s met zich meebrengt, zoals het aantasten van de ozonlaag, werkt de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) aan plannen om tegen 2030 'puinneutraal' te zijn en onderdelen tegen 2050 te hergebruiken. Of we het Kessler-syndroom kunnen voorkomen, is nog onzeker. Er wordt hard aan gewerkt, en het enige wat we kunnen doen, is hopen dat het genoeg is.

(Afbeeldingen: Freepik)